należy przez to rozumieć dane wytworzone lub zgromadzone w ramach działalności naukowej w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2024 r., poz. 1571 z późn. zm.), inne niż publikacje, utrwalone w formie elektronicznej lub nieelektronicznej, wykorzystywane jako dowody w procesie badawczym lub służące do weryfikacji poprawności ustaleń i wyników badań, na przykład: dokumenty, arkusze kalkulacyjne, kwestionariusze, nagrania audio/wideo, transkrypty, zdjęcia, bazy danych, modele, algorytmy, skrypty i oprogramowanie; (źródło definicji: Załącznik do Zarządzenia Nr 84/2025 Rektora PB) – Polityka Otwartego Dostępu w Politechnice Białostockiej).
Pracownicy i doktoranci PB mogą deponować swoje dane badawcze w Bazie Wiedzy PB. Są one udostępnianie na wybranej licencji Creative Commons.
Na wniosek twórcy Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej nadaje numer DOI danym badawczym.
Osoby, które chcą zdeponować dane badawcze zobowiązane są do wypełnienia załącznika nr 4 do Zarządzenia Rektora Politechniki Białostockiej nr 53/2021 i dostarczenia go do Oddziału Informacji Naukowej.
Baza Wiedzy PB – Dodawanie danych badawczych – Instrukcja
Zasady udostępniania danych badawczych
Dane badawcze mogą być udostępniane:
- jako Otwarte (ang. Open Research Data) co oznacza, że każdy użytkownik ma do nich dostęp oraz możliwość przetwarzania i udostępniania innym.
jako Zamknięte ze względu na wrażliwość danych osobowych, ograniczenia związane z prawami autorskimi, czy komercjalizację wyników badań.
Dane powinny być tak otwarte, jak to możliwe i na tyle zamknięte, na ile jest to konieczne.
Dane badawcze najczęściej udostępniane są w postaci tzw. datasetów, czyli zbiorów stanowiących pewną odrębną całość i zawierających dane powiązane z jedną publikacją, projektem naukowym, bądź eksperymentem.
Przygotowanie oraz udostępnianie danych powinno odbywać się zgodnie z zasadami FAIR:
- Findable (łatwe do odnalezienia) – zbiór danych opatrzony jest metadanymi łatwymi do odnalezienia w repozytorium i ma przypisany unikalny identyfikator (np. DOI); metadane są indeksowane w ogólnodostępnych bazach danych umożliwiających ich przeszukiwanie,
- Accessible (dostępne) – dane są dostępne dzięki unikalnemu identyfikatorowi oraz nie wymagają specjalnego oprogramowania do odczytu; metadane dostępne są nawet po usunięciu zbioru danych
- Interoperable (interoperacyjne) – dane oraz metadane są w formacie zapewniającym łatwy odczyt i przetwarzanie dla ludzi i komputerów; dane można łączyć z innymi zbiorami danych,
- Reusable (możliwe do ponownego użycia) – metadane zawierają informacje o autorze, miejscu powstania danych, rodzaju danych, sposobie ich pozyskiwania oraz o możliwości ich wykorzystania; dane zawierają licencję określającą warunki ponownego wykorzystania i przetwarzania danych.
Zasady FAIR są wciąż rozwijane i doprecyzowywane przez międzynarodową społeczność GO FAIR.
Polityka otwartego dostępu do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych
- surowe – zebrane, ale nie przeanalizowane;
- obserwacyjne – przechwytywane w czasie rzeczywistym (np. odczyty czujników, dane telemetryczne, wyniki anonimowych ankiet, badania fokusowe), często unikalne, ponieważ nie można ich „odzyskać”;
- eksperymentalne – uzyskane ze sprzętu laboratoryjnego w kontrolowanych warunkach, powtarzalne, ale często bardzo kosztowne (np. sekwencje genów, spektroskopia, odczyty pola magnetycznego);
- dane symulacji – zebrane podczas testów badających rzeczywiste lub teoretyczne systemy (np. modele klimatyczne, ekonomiczne, systemy inżynieryjne);
- dane pochodne / skompilowane – wyniki analiz danych, albo dane agregowane z różnych źródeł. Powtarzalne, ale ich pozyskanie może być bardzo kosztowne (bazy danych, teksty, modele 3D, dane bibliometryczne);
- dane referencyjne – poprawione lub organiczne zbiory danych, zwykle recenzowane, publikowane i selekcjonowane (dane GUS, struktury chemiczne, bazy danych z sekwencjami genów).
- dzienniki, pamiętniki,
- zeszyty laboratoryjne i terenowe, notatki z eksperymentów,
- protokoły laboratoryjne, opisy metodologiczne,
- dokumenty tekstowe i arkusze kalkulacyjne,
- kwestionariusze ankiet i wywiadu,
- odpowiedzi testowe,
- fotografie i slajdy,
- prezentacje,
- nagrania audio i video,
- artefakty, okazy, próbki.
- pliki danych,
- standardowe procedury i protokoły operacyjne,
- modele matematyczne, algorytmy,
- oprogramowanie,
- wyniki symulacji komputerowych.
| Dane tekstowe |
|
| Tabele, arkusze kalkulacyjne, bazy |
|
| Obrazy |
|
| Pliki audio |
|
| Pliki wideo |
|
| Dane geoprzestrzenne |
|
| Dane internetowe |
|
| Dane z sieci |
|
| Wielowymiarowe tablice |
|
| e-book |
|
Źródło: File Formats – Research Data Management – Best Practices – Research Guides at Ohio State University
Plik typu „readme” powinien zawierać jasny i zwięzły opis zdeponowanych danych badawczych. Plik pozwala zrozumieć i właściwie zinterpretować zdeponowane dane. Informacje, które powinny się znaleźć w pliku README:
- tytuł,
- autor/autorzy,
- cel badań i opis projektu,
- metodologię badań – miejsce czas i sposób pozyskiwania danych,
- opis udostępnionych danych, słowa kluczowe,
- opis udostępnionych plików z danymi badawczymi – język, format, zawartość, informacja o licencji – warunkach korzystania z plików
Zaleca się zapisywanie pliku readme jako tekstu w formacie UTF-8.
DMP (Data Management Plan) jest dokumentem wymaganym przy składaniu wniosków o granty w ramach programów Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE HORIZON oraz w konkursach Narodowego Centrum Nauki.
DMPonline – narzędzie online, za pomocą którego można stworzyć DMP. Zawiera także gotowe wzory DMP wymagane przez różne instytucje finansujące badania naukowe. Gotowy plan można pobrać oraz upublicznić.
DMPTool – narzędzie przygotowujące szablony DMP dostosowane do wymagań amerykańskich grantodawców.
Wzory planów zarządzania danymi i informacje dotyczące PZD na stronach bibliotek:
- Krajowe Repozytorium Otwartych Danych RepOD – powstałe w ramach Platformy Otwartej Nauki. Korzystanie z serwisu jest bezpłatne.
- projekt OpenAIRE Zenodo – projekt, wpierający ideę otwartego dostępu i przepływu danych w Europie. Obowiązuje limit 50 GB na jeden set danych.
- Register of Research Data Repositories – katalog repozytoriów danych badawczych ze wszystkich dyscyplin.